زهر زنبور عسل چیست؟
زهر زنبور عسل یک ماده اصلی بی رنگ می باشد که هنگامی که زنبورها احساس خطر کرده زهر خود را از طریق نیش زدن وارد بدن فردی که آنها را تهدید کرده خواهند کرد. این زهر دارای ترکیبات ضدالتهابی و التهاب زا بوده که حاوی برخی آنزیم ها و مواد معدنی، قندی و اسیدهای آمینه می باشد.
این ترکیب از ۲۶ اسید آمینه به وجود آمده و حدود ۵۰ درصد وزن زهر خشک شده را به خود اختصاص داده است. مطابق با تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است که این ماده دارای خواص ضد باکتریایی، ضد سرطانی و ضد ویروسی می باشد. احتمال دارد که دردی که از نیش زنبور عسل ناشی می شود، به خاطر وجود همین ترکیب در آن باشد. به علاوه در سم زنبور عسل ویتامین‌ها و مواد دارای پپتید‌های آپامین و آدولاپین وجود دارد که این دو ترکیب با هم می‌تواند به عنوان سم عمل کند، ولی این گونه به نطر رسیده که دارای خواص ضد التهابی و تسکین دهندگی برای درد می باشد.
خواص اجزای تشکیل دهنده زهر زنبور عسل
یکی از اجزای اصلی در زهر زنبور عسل ملیتین می باشد که دارای خواص بیولوژیکی مثبت بسیار زیادی است که در آن سمیت نسبتا کمی وجود دارد. از سمی ترین اجزای زهر زنبور عسل می توان به پپتید MCD و فسفولیپاز A اشاره کرد. برای دسترسی پیدا کردن به خواص بیولوژیکی قطعی زهر زنبور عسل می توان اجزای آن را به صورت جداگانه استفاده کرد. برای مثال چینی‌ها اسپری ملیتین را تولید کردند که برای فروش عمومی در دسترس قرار گرفته است. البته توصیه می‌شود که این اسپری بدون مشورت با پزشک یا ترکیبات داروهای دیگر استفاده نشود.
وجود فسفولیپاز A۲ که در زهر زنبور عسل است یک آنزیم و آلرژن است که موجب آسیب رساندن به التهاب سلول خواهد شد. ولی بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته این آنزیم احتمال دارد دارای خواص ضد التهابی و محافظ کنندگی برای سیستم ایمنی بدن باشد. پس همان گونه که گفته شد ترکیباتی که در زهر زنبور عسل وجود دارد، هم دارای خواص و هم دارای ضررهایی برای بدن می باشد. ولی آن چه بدیهی می باشد ، این است که بر اساس تحقیقات صورت گرفته زهر زنبور عسل از ویژگی های مفیدی برخوردار می باشد که البته در این تحقیقات مشخص نشده که کدام یک از ترکیبات به کار برده شده در این زهر دارای این تأثیرات می باشد.
خواص زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل یکی از درمان های باستانی می باشد که از گذشته تاکنون اکثر مردم با خواص درمانی این ماده آشنا بوده‌اند. این نیش دردناک دارای خواص شفابخشی می باشد و یکی از اولین درمان های طبیعی که برای بیماری آرتروز به کار رفته است، زهر زنبور عسل می باشد. این ماده همچنین به عنوان یک داروی هومیوپاتیک نیز به کار برده می شود. در تمدن باستانی چین، هند، یونان، مصر و بابل زهر زنبور عسل کاربرد درمانی زیادی داشته است. به گونه ای که هنوز هم این سوال وجود دارد که آیا زنبورداری برای استفاده از روش های شفابخش زنبور ها به کار رفته است یا به علت شیرینی که عسل دارد.
به طور سنتی باید گفت که از زهر زنبور عسل برای درمان طیف گسترده ای از بیماری استفاده می شود. به گونه ای که طرفداران این درمان ادعا دارند که زهر زنبور عسل دارای خواص درمانی بسیار زیادی است و از آن می‌توان برای درمان بیماری های مزمن، کاهش التهاب و بسیاری از مشکلات دیگر استفاده نمود. با این حال پژوهش ها در رابطه با این موضوع هنوز صورت نگرفته و یا نتایجی که از آن به دست آمده است متناقض می باشد.
در رابطه با یافته های تاریخی درباره خواص زهر زنبور عسل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد، ارسطو در کتاب خود از حالت نیش زنبور عسل و خواص بسیار زیادی که دارد سخن گفته است.
در سال های پیش از میلاد نیز پلینی بزرگ خواص زهر زنبور عسل را شرح داد.
مطابق با یافته های ثبت شده که شارلمانی برای درمان نقرس از نیش زنبور عسل استفاده کرده و همچنین مونفات از این ماده برای بهبود جریان ادرار و مبارزه با سنگ کلیه استفاده کرده است.
چگونگی استفاده از زهر زنبور عسل
آپیتراپی از جمله روش‌های درمانی مکمل می باشد که در آن از محصولاتی مرتبط با زنبور عسل از جمله زهر آن جهت جلوگیری از بیماری ها و همچنین درمان بیماری ها و دردها استفاده می کنند. اخیراً سم زنبور عسل به محبوبیت زیادی دست پیدا کرده است. ولی درمان زهر زنبورعسل هزاران سال است در کار طب سنتی و روش های آن به کار برده می شود. از طریق روش های مختلفی از زهر زنبور عسل استفاده می شود که در شکل های مختلفی نیز وجود دارد. برای مثال در تولید محصولاتی مثل مکمل ها، عصاره ها، مرطوب کننده و سرم از این زهر استفاده خواهد شد. به علاوه از این زهر می‌توان برای تزریق استفاده کرد که این کار باید توسط متخصصان سلامت صورت گیرد. همچنین در برخی از شیوه‌های درمانی از زنبورهای زنده برای این کار استفاده می شود که زنبور زنده را روی پوست گذاشته و زنبور نیش را در بدن فرد بیمار وارد می کند و با این شیوه زهر زنبور عسل وارد بدن فرد خواهد شد.
مزایای احتمالی سم زنبور عسل
البته ممکن است که فواید و مزایای که برای زهر زنبور عسل معرفی می‌شود دارای پشتوانه علمی و پژوهشی نباشد. ولی برخی پژوهش ها مشخص کردند که سم زنبور عسل از خواص و ویژگی های درمانی بسیار قوی برخوردار می باشد.
ویژگی‌های ضد التهابی
از جمله مستند ترین فوایدی که سم زنبور عسل دارد، می‌توان به اثرات ضد التهابی آن اشاره کرد که در نتیجه تحقیقات صورت گرفته مشخص شده که بسیاری از ترکیباتی که در سم آن وجود دارند به ویژه ملیتین سبب کاهش التهاب خواهد شد. ولی در صورتی که ملیتین در دوزهای زیاد استفاده شود موجب خارش، درد و التهاب خواهد شد. اما با مصرف کم آن می توان از خواص ضد التهابی آن برخوردار شد. مطابق با پژوهش‌ها مشخص شده که ملیتین کمک می کند تا مسیرهای التهابی سرکوب شده و نشانگرهای التهابی مثل فاکتور نکروز و تومور آلفا (TNF-α) و اینترلوکین ۱ بتا را کاهش پیدا کند.
طی پژوهش های صورت گرفته مشخص شده که زهر زنبور عسل با وجود خاصیت ضد التهابی که دارد برای افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی بسیار مفید خواهد بود.
کمک به سلامت پوست
برخی از شرکت‌های تولید کننده محصولات مراقبت از پوست در محصولات خود مانند سرم ها و مرطوب کننده ها از زهر زنبور عسل استفاده کرده‌اند. این ماده احتمال دارد از چند طریق سلامت پوست را تأمین کند که از جمله آنها می‌توان به کاهش التهاب و اثرات ضد باکتریایی و همچنین کاهش چین و چروک اشاره کرد.
خواص زهر زنبور عسل برای سیستم دفاعی بدن
در پژوهش‌های صورت گرفته مشخص شده که زهر زنبور عسل روی سلول های دفاعی بدن تاثیرات مثبتی می گذارد و موجب کاهش واکنش های التهابی و آلرژی خواهد شد. همچنین تحقیقات نشان دادند که با استفاده از زهر زنبور عسل می توان علائم برخی بیماری های که با سیستم ایمنی بدن در ارتباط هستند، مثل آرتریت، روماتوئید، لوپوس و آنسفالومیلیت را کاهش داد. به علاوه با انجام آزمایش های حیوانی مشخص شده که با استفاده از زهر زنبور عسل می توان به درمان بیماری‌های مانند آسم کمک کرد. البته برای اینکه تاثیر زهر زنبور عسل و بیماری های آلرژیک انسان مشخص شود، به پژوهش‌های بیشتری در این زمینه نیاز خواهد بود. همچنین زهر زنبور عسل می تواند به درمان افرادی که نسبت به نیش زنبور عسل حساسیت دارند کمک کند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته این درمان کاملا امن و موثر می‌باشد و خطرات واکنش های آلرژیک شدید به نیش زنبور را تا میزان زیادی کاهش می‌دهد. به گونه‌ای که این درمان به عنوان خط اول برای درمان افرادی که نسبت به نیش زنبور عسل حساسیت شدید دارند، پیشنهاد می شود.